Phoenix canariensis

To jedna z najbardziej znanych palm. Pod wieloma względami najlepsza. Palma par excellence. Pochodzi z niewielkich Wysp Kanaryjskich, ale człowiek zachwycił się nią i rozrzucił po „całym” świecie. Teraz możemy ją spotkać w wielu miastach i kurortach ciepłych regionów globu, ogrodach i palmiarniach.

E-book ‘Jak z powodzeniem uprawiać plamy w Polsce – mrozoodporne palmy w ogrodzie i na tarasie’

Korona przewieszających się pierzastych liści jest wyjątkowo obfita. Najmłodsze liście wyrastają prosto do góry, a pozostałe są łukowato pochylone na boki lub w dół, razem tworząc sporą kulę. Do tego pień o szarym lub brązowym kolorze, który przyjemnie kontrastuje z zielenią liści, a także pomarańczowe (czasem czerwone) kiście owoców. Jak się okazuje jest to idealna palma dla człowieka dążącego do symetrii, regularności, chcącego zapanować nad bezładną naturą.

Wielkość
Liści może być nawet 100, a ich długość sięga 5 – 6 metrów. To dużo. Wysokość na ogół do 20 metrów, ale bywają i wyższe. Gorąco zachęcam do zajrzenia na stronę Palmpedii, gdzie widać phoenixa w najróżniejszych wielkościach i kształtach. W 1918 roku na Teneryfie wiatr złamał phoenixa nazywanego „palmą konkwisty”, który rósł tam już w 1496 r. Ten wyjątkowo wysoki i długowieczny osobnik mierzył 28,60 m.

To palma dwupienna, czyli są osobniki męskie, których kwiatostany wytwarzają pyłek oraz osobniki żeńskie, na których po zapyleniu wyrastają owoce z nasionami. Miąższu jest niewiele i „daktyle” nie nadają się do spożycia. Phoenix canariensis ma więc zastosowanie wyłącznie ozdobne. W przeciwieństwie do wielu innych gatunków palm z rodzaju „daktylowiec” nigdy nie ma odrostów: ani przy ziemi, ani na pniu. Rośnie więc pojedynczo, a nie w gęstych kępach. Inną cechą charakterystyczną, szczególnie ważną dla nas wszystkich, którzy mają do czynienia z małymi egzemplarzami, są bardzo ostre kolce w dolnej części ogonka liści. Ukłucie jest bolesne, gdyż kolec jest ostro zakończony i bardzo sztywny. Uważajcie!!!

Intensywne cięcie
Ogrodnicy upodobali sobie phoenixa canariensis i strzygą go na potęgę. Początkowo, na całym pniu, od góry do dołu, pozostawia się grubą, około 30 cm, warstwę resztek liści, co optycznie zwiększa grubość pnia, a także zabezpiecza przed mrozem. Po latach końcówki same zaczynają się wykruszać, odpadać, więc wkracza „pracownik zieleni miejskiej” i przycina liście aż do gołego pnia.

Wyróżnia się dwa sposoby wykończenia górnej części pnia:
Na margaretkę – pozostawia się ostatni, najwyższy krąg „łusek”, które kształtem przypominają płatki popularnych kwiatów:

Na ananasa – wycina się resztki liści na prawie całym pniu, ale w górnej części zostawia się wybrzuszenie o kształcie kulistym lub nieco bardziej prostokątnym, a widoczne resztki ogonka tworzą strukturę przypominającą właśnie ananasa.

Na zdjęciu powyżej niezbyt dobrze to widać, ale chciałem użyć wyłącznie zdjęć, które wykonałem osobiście. Pochodzą one z południa Francji i z Włoch. Wiele zdjęć „ananasów” znajduje się w podanym powyżej linku do Palmpedii.

Udomowienie
Dlaczego tyle piszę o „obróbce”? Phoenix canariensis jest palmą, którą świat Zachodu w znacznym stopniu udomowił, ucywilizował, dosłownie skroił do własnych (estetycznych) potrzeb. Zniewolił. Przystrzyżony, wypielęgnowany, posągowy, prawie prawie sztuczny. Doprowadzony do pedantycznej perfekcji niczym starożytne kolumny z ornamentalnym kapitelem. Na ogół rośnie przy deptakach, bulwarach, ulicach. Próżno tam szukać choćby odrobiny dzikiej przyrody.

Palmera canaria
Jak sama nazwa wskazuje daktylowiec kanaryjski pochodzi z Wysp Kanaryjskich. Te stosunkowo niewielkie wyspy u atlantyckich wybrzeży Afryki są tworem tektonicznej i wulkanicznej aktywności naszej planety: dosłownie wyrosły z dna oceanu. Nazywane są wyspami wiecznej wiosny, gdyż klimat jest tam bardzo łagodny, ale mocno zróżnicowany. Od Afryki dzieli je około 150 kilometrów. Dużo i mało. Wiele roślin i zwierząt to endemity. Jest tu więcej wilgoci, a ziemia bardziej żyzna, niż na kontynencie. Na południu wysp znajdziemy miejsca skaliste, słoneczne i suche, pozbawione gęstej roślinności. Północne części wysp są nieco chłodniejsze (właściwie to mniej gorące) i wilgotne, gdyż wysokie zbocza wulkanów zatrzymują chmury idące od oceanu i zmuszają je do spuszczenia wody. Piszę o tym, gdyż właśnie w takich zmiennych, warunkach wyewoluował nasz Kanaryjczyk. Przystosował się i opanował różne nisze.

Palma tolerancyjna
Phoenix canariensis stał się popularny, gdyż rozpiętość warunków, w których dobrze sobie radzi jest bardzo duża. Wiele palm ma ściśle określone wymagania. Palma kokosowa jest piękna, ale w Europie jest jej za zimno. Inne palmy nie znoszą wilgoci europejskich jesieni i zim. Tymczasem phoenix canariensis jest wszechstronny. Wytrzymały na chłód (odporny na krótkie -10°), na upały, na suszę, na zalanie wodą. Może rosnąć zarówno na glebach piaszczystych, jak i gliniastych. Na Wyspach Kanaryjskich radzi sobie dobrze tam, gdzie drzewa nie dają rady. W rejonach suchych i gorących jego korzenie sięgają głęboko, co zapewnia dostęp do wody, a jednocześnie chroni przed wymywaniem gleby przez wodę, która gwałtownie przepływa po obfitych opadach. W wilgotnych lasach jego pień porastają przeróżne epifity. Spotkamy go w warunkach pustynnych, jak i przy wodospadach. Palma wszechstronna. O tym wszystkim wyczytałem w artykule Phoenix canariensis in the Wild.

Palma dzika
Najbardziej podobają mi się palmy o naturalnym wyglądzie, z zachowanymi starymi, postrzępionymi liśćmi. Ciekaw jestem jak wyglądają u siebie, na Wyspach Kanaryjskich. Rok 2018 nazwałem rokiem phoenixa canariensis, gdyż wiosną minie 10 lat od dnia, gdy gdy w pobliskiej kwiaciarni nabyłem niewielkiego daktylowca. Z tej okazji postanowiliśmy wiosną wybrać się z żoną na Teneryfę i spędzić kilkanaście dni wśród palm i innych egzotyków, zarówno w miejscach „dzikich”, jak i tych, które w pełni zostały ukształtowane ludzką ręką. Po powrocie pokażę zdjęcia i opiszę wrażenia z podróży.

Na koniec zdjęcie daktylowca kanaryjskiego w moim ogrodzie (X 2017):