Bambusy – przyjemne z pożytecznym?

Czy rośliny egzotyczne to samo zło dla naszej rodzimej przyrody? Lubią ciepło, którego mamy za mało, nie znoszą zimna, którego jest w nadmiarze. Wiele z nich trwa przy życiu tylko dlatego, że czuwa nad nimi troskliwy ogrodnik. A co jeśli któregoś dnia przestanie to robić? Pryśnie bańka złudzeń, ogród zarośnie pokrzywą, komosą i podagrycznikiem? Nie do końca. Jest pewna grupa budzących powszechny zachwyt egzotyków, która da sobie radę (bez nas).

Co to za wspaniałe rośliny i dlaczego są to bambusy?

Z pewnością nie odnosi się to do każdego miejsca w Polsce, zimy bywają bardzo mroźne w znacznej części naszego kraju, nie mogę więc tego każdemu i każdej tego obiecać, ale co do mojego ogrodu mam całkowitą pewność: gdybym teraz wyjechał na pięć lat i zostawił moje rośliny bez opieki, po powrocie nie zastałbym w ogrodzie ani jednej żywej palmy, za to bambusy rosłyby bujne, wysokie i zadowolone!!!

Szczęśliwie mam już za sobą pierwsze lata, gdy bezradnie stałem nad świeżo posadzonymi, pojedynczymi badylkami pierwszych sadzonek i zastanawiałem się, czy i kiedy to urośnie. Wcale takiej pewności nie miałem. Teraz jestem na nieco dalszym etapie, choć jeszcze nie w połowie drogi: spore, kilkumetrowe (choć jeszcze nie olbrzymie, a nawet nie duże) phyllostachysy co roku rosną wyższe i grubsze, a gatunki kępowe przerosły mnie na wysokość i nie jestem w stanie ich objąć rękoma.

W międzyczasie trochę już się w tych egzotykach rozeznałem.

Na początku bowiem nie wie się niczego. W internecie są ładne obrazki pięknych roślin, opisy warunków uprawy, apetyt ciągle rośnie, chce się tego i tego, ale wszystko jest tylko jedną, nieznaną, kotłującą się zieloną masą egzotyki. Palmy: kilkanaście gatunków, a obok nich cyferki odporności na mróz. Które wybrać? Banany: kilkanaście gatunków, wszystkie podobne, potężne, szerokie liście. Które wybrać? Bambusy: dziesiątki gatunków i odmian. Zielone, niebieskawe, żółte. Które wybrać? Do tego kordyliny, juki, tęgosze, gunnery, kolokazje, agawy, opuncje, agapanty, sagowce, cytrusy. I jeszcze drzewa: figi, albicje, paulownie, mamutowce, araukarie…

Z czasem wybrałem: bambusy i palmy cenię najbardziej. I banany.

Rzecz pozytywna: odporność bambusów na mróz wygląda nieco inaczej, niż u palm. Jej zakres jest jakby szerszy, temperatura nie jest jedynym czynnikiem, który decyduje o kondycji roślin po zimie. U trachycarpusa (czyli palmy) liście zostaną nieodwracalnie uszkodzone już po jednej nocy z -18°C, a dalszy los rośliny będzie niepewny. Bambusy mogą stracić wszystkie liście (co u mnie już się zdarzało), niektóre gałązki mogą przemarznąć, a w najgorszym wypadku również i wszystkie nadziemne pędy. Z dużym prawdopodobieństwem bambus jednak odrodzi się i będzie rósł dalej.

Bywają i rozczarowania, nawet w moim wielkopolskim ogrodzie: zasuszone mroźnym wiatrem liście bambusów odrosną dopiero w czerwcu. Sucha, żółta kępa marnie wygląda w kontraście z soczystą zielenią polskiej wiosny. Wystarczy jednak poczekać i wszystko wraca do normy bez wykonywania skomplikowanych czynności.

Najbardziej fascynuje mnie połączenie atrakcyjnego wyglądu tych roślin (pędy, liście) z ich stosunkową niezależnością od człowieka. Odwdzięczą się za każdą wykonaną przy nich pracę (podlewanie, nawożenie, wzbogacanie podłoża, zabezpieczanie gruntu przed zimą, osłona młodych roślin), ale w razie braku takich zabiegów w najgorszym razie będą wolniej rosły, stracą na wyglądzie. O ile nie zniszczy ich długotrwały mróz przetrwają bez pomocy człowieka.

Równie ważne jest to, że można je uznać za rośliny pożyteczne i ekologiczne. Z pewnością nie grozi nam inwazja bambusów zarastających polskie lasy i wypierających rodzime gatunki! W czasach, gdy ogrodnictwo często polega na ciągłym używaniu chemicznych środków ochrony i nawozów, spalinowych pił i kosiarek, bambusy dają naszemu ogrodowi odetchnąć od podobnych zabiegów. Nie wymagają oprysków, nie trzeba ich intensywnie przycinać kilka razy w roku. Ucięte gałązki i liście wykorzystuję jako ściółkę, z tyczek robię podpórki dla innych roślin. Nie mam zwierząt hodowlanych, ale zimą można je wykorzystywać jako zieloną paszę (nie trzeba posiadać własnej pandy!). Z polskich bambusów niewiele da się zbudować: wszystkie gatunki rosną u nas wolniej i słabiej niż chociażby na zachodzie i południu Europy, ale sposobów na spożytkowanie zwykłych bambusowych tyczek nie zabraknie. Do pełni szczęścia brakuje właśnie bambusa jako budulca i świeżych pędów do konsumpcji. Kto z nas poświęci wiosenne kły bambusa, by zrobić z nich sałatkę?

Istotne jest też dla mnie to, że drobne ptaki uznały kępy bambusów za bezpieczne schronienie i przez znaczną część roku spędzają w nich noc. Późnym latem stare i młode wróble zaczynają gromadzić się w bambusach o zmierzchu i pozostają tam aż do rana. W moim ogrodzie zazwyczaj są to dwie gromady liczące po kilkadziesiąt osobników. Noclegownia działa także całą jesień, a przede wszystkim zimę (w ubiegłym roku oprócz wróbli zimowały również szpaki), kiedy to wróblom i mazurkom trudno jest znaleźć ochronę przed mrozem, wiatrem i drapieżnikami.

Nie są to idealni lokatorzy, gdyż odchodami brudzą bambusy, a co gorsze wyrywają zielone liście, które przeszkadzają im w zajęciu wygodnego miejsca. Można też uskarżać się na ich hałaśliwy tryb życia…

Rano, gdy zaczyna szarzeć dzień odzywają się pierwsze wróble. Stopniowo dołączają kolejne i już chwilę później słychać jeden potężny jazgot. Po kilkunastu minutach zaczynają wylatywać z bambusów, pojedynczo, grupkami. W słoneczne dni siedzą na czubkach bambusów, co widać na załączonych zdjęciach. Przed zmierzchem (czyli zimą już popołudniu) wrzask wróbli (który bardzo lubię!) trwa znacznie dłużej, wraz z nim także różne przepychanki, przelatywanie z kępy na kępę, w końcu, tuż przed zmrokiem, zapada cisza, a potem ciemność.

Osoby niewrażliwe na urodę bambusów mówią, że wyglądają one zwyczajnie, jak jakieś wierzby. Może to i dobry znak, że bambusy nie rażą swoim wyglądem. Dla mnie zwyczajne wróble na zwyczajnych bambusach to spełnienie marzeń o żywym ogrodzie egzotycznym.

Zawsze czekam na ich wrzask.